Odpowiedzialne projektowanie wnętrz: materiały
O tym gdzie zacząć, na co uważać i jak nie zwariować.
Źródło:
Projektowanie odpowiedzialne. Brzmi poważnie, trochę abstrakcyjnie i… przytłaczająco? Nic dziwnego – to temat złożony i pełen trudnych pojęć. Ale dobra wiadomość jest taka, że nie trzeba być ekspertem, by zacząć projektować bardziej ekologicznie. Można to robić małymi krokami, ucząc się w swoim tempie, projekt po projekcie.
W tym artykule skupię się na jednym, ale jakże istotnym aspekcie odpowiedzialnego projektowania – doborze materiałów. Znajdziesz tu praktyczne wskazówki, jak poprzez mądrą selekcję, wejść na drogę bardziej świadomego projektowania wnętrz – bez poczucia, że od dzisiaj musisz zmienić wszystko.
01 —
Materiały to nie wszystko
Na początek mały disclaimer. Projektowanie odpowiedzialne to oczywiście nie tylko materiały. To sposób myślenia i podejście do projektowania: tworzenie przestrzeni uniwersalnych, ponadczasowych, odpowiadających realnym potrzebom, a nie jedynie hołdujących aktualnym trendom. To też szacunek do istniejących zasobów i czasem podjęcie decyzji o nieprojektowaniu.
Jeśli jednak coś zaprojektować trzeba, polega to m. in. na tworzeniu przestrzeni, które będą powoli i dobrze się starzeć – zarówno estetycznie, jak i funkcjonalnie. Dobór odpowiednich materiałów może istotnie pomóc ten cel realizować, zatem do rzeczy.
02 —
Zacznij od tego, co już znasz
Zamiast rzucać się od razu w poszukiwania innowacyjnych biokompozytów, pomyśl o materiałach, które już rozumiesz i stosujesz. Sprawdź na stronach producentów, czy posiadają certyfikaty środowiskowe, a jeśli informacji brakuje – zapytaj przedstawicieli handlowych. Takie rozmowy to też sygnały dla branży, że temat jest dla nas ważny i jako projektanxx oczekujemy transparentności.
Pozytywna informacja: firmy, które faktycznie działają zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju, zazwyczaj chętnie dzielą się takimi informacjami i pomagają w ich interpretacji. A brak przejrzystości bywa czerwoną flagą. Jeśli producent unika odpowiedzi, zastanów się, czy to faktycznie marka, którą chcesz wspierać.
Źródło:
03 —
Załap podstawy
Jednym z kluczowych elementów odpowiedzialnego projektowania jest świadomość emisyjności materiałów budowlanych. Znajomość ich generalnej klasyfikacji pomoże zrozumieć, które z nich generują największy ślad węglowy i których powinniśmy unikać lub ograniczać w swoich projektach. Szukaj w dostępnych w internecie źródłach piramidy materiałów, ale także innych raportów i zestawień — wiele jest dostępnych za darmo, można się częstować.
Dla osób projektujących wnętrza, dobrym źródłem wiedzy będą także kryteria certyfikatów budowlanych, takich jak Zielony Dom czy WELL, które uwzględniają nie tylko aspekty środowiskowe, ale również zdrowotne i społeczne.
04 —
Zaprzyjaźnij się z Gospodarką Obiegu Zamkniętego
Projektując w sposób odpowiedzialny, trzeba poszerzyć swoją wiedzę o gospodarkę obiegu zamkniętego (GOZ). Jako osoby projektujące musimy zrozumieć różnicę między linearnym a cyrkularnym podejściu do surowców, materiałów, produktów. Nasza rola jest tu ogromna, bo od tego jak coś zostanie zaprojektowane, zależy cały cykl życia produktu czy przestrzeni. Tu jest nasz realny wpływ! Gdy zrozumiemy podstawowe założenia GOZ, dużo łatwiej będzie nam też samodzielnie ocenić czy dany materiał jest ekologiczny.
Źródło:
05 —
Nie wierz we wszystko, co „zielone”
Greenwashing alert! W materiałach marketingowych producentów roi się od słów takich jak „ekologiczny”, „naturalny” czy „neutralny klimatycznie”. Niestety, często oznaczają one wszystko i nic.
Przykład? Określenie „drewno prosto z natury” świadczy nie o ekologiczności tegoż surowca, ale jest raczej banalnym stwierdzeniem faktu naturalnego pochodzenia. Nie implikuje zrównoważonej gospodarki leśnej czy przetwórstwa w duchu gospodarki obiegu zamkniętego. Z kolei materiał „neutralny klimatycznie” w teorii nie zwiększa emisji CO₂, ale w praktyce bywa, że producent osiąga ową neutralność wyłącznie poprzez offsety, zamiast systemowo zmniejszać emisje w swoim procesie produkcyjnym i łańcuchu wartości. Dlatego warto sprawdzać, co producent rozumie przez stosowane pojęcia i czy ma na to papiery — certyfikaty, badania, dane.
06 —
Szukaj wiarygodnych certyfikatów
Najważniejszy i dostarczający największej wiedzy certyfikat, za którym warto się rozglądać, to deklaracja EPD (Environmental Product Declaration). Jest w niej zawarty opis wpływu materiału na środowisko w całym jego cyklu życia. EPD wykonywane są przez niezależne jednostki certyfikujące. Pozwalają rzetelnie porównywać materiały między sobą.
Oprócz EPD, szukaj też Cradle to Cradle, Ecolabel, a w kontekście drewna i materiałów drewnopochodnych FSC czy PEFC.
Źródło:
Beat Bühler | architonic.com
07 —
Co poza certyfikatem?
Przeprowadzenie certyfikacji i uzyskanie deklaracji kosztuje, co zatem z małymi producentami — czy musimy z nich zrezygnować? Niekoniecznie. Jest szereg innych kryteriów, które warto wziąć pod uwagę przy wyborze materiałów. Są to:
- Skład i pochodzenie – co jest surowcem źródłowym? Jakimi metodami się go pozyskuje i przetwarza? Czy jest trwały? Czy da się go odnawiać? itd.
- Zawartość lotnych związków organicznych (LZO, ang. VOC) – im mniej, tym zdrowsze powietrze w pomieszczeniu i mniejsze zagrożenie dla środowiska, warto sprawdzać etykiety – zwłaszcza farb czy klejów,
- Trwałość i możliwość naprawy lub ponownego użycia – recykling powinien być ostatnia deską ratunku, kluczowe jest maksymalne wydłużanie cyklu życia materiału,
- Odległość transportu – czasem lokalny materiał produkowany w UE (w której możemy zakładać pewien standard produkcji, spełnianie norm środowiskowych i poszanowanie praw pracowniczych) bywa lepszy niż ekologiczny, ale egzotyczny produkt, jadący do nas z drugiego końca świata.
- Warunki produkcji – co wiemy o produkcji danego producenta? Gdzie się odbywa? Na ile szanowane są prawa pracownicze? Tych informacji szukaj w raportach ESG / CSR producenta.
Brzmi jak dużo pracy? To prawda, ale:
Jeśli temat Cię przytłacza, pamiętaj, żeby wyznaczyć sobie małe, realne cele i krok po kroku je realizować. Pozytywna informacja: część pracy musisz wykonać tylko raz, a potem jedynie uaktualniać swoją wiedzę. Grunt to budowanie nawyku.
Szukaj wiedzy na szkoleniach, webinarach i konferencjach – jest ich ogromnie dużo, także za darmo! Rozmawiaj z innymi osobami projektującymi, które mierzą się z podobnymi wyzwaniami. Im szybciej zamiast konkurencji, będziemy mówić o partnerstwach, tym lepiej – wszyscy stoimy dziś przed tym samym zadaniem: projektować tak, aby nasza praca naprawdę służyła ludziom (a więc i środowisku naturalnemu).
Do dzieła
Nie musisz wiedzieć wszystkiego od razu. Wybierz jeden projekt, jedną decyzję, jeden materiał, który wprowadzisz bardziej świadomie. A potem – krok po kroku – buduj swoją bazę wiedzy, sprawdzaj, testuj i dziel się efektami.
Dowiedz się więcej:
Piramida emisyjności materiałów budowlanych
Kryteria oceny certyfikatu WELL
Kryteria oceny certyfikatu Zielony Dom
Słowniczek
Termin
Wyjaśnienie
Źródła
Projektowanie odpowiedzialne
Podejście do projektowania uwzględniające wpływ na środowisko, zdrowie i społeczeństwo, w całym cyklu życia projektu – od koncepcji, przez materiały, po użytkowanie i utylizację.
Ślad węglowy (carbon footprint)
Ilość emisji gazów cieplarnianych (głównie CO₂) wywołana przez dany materiał, produkt, proces lub projekt w całym cyklu życia.
Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ, circular economy)
System, w którym odpady stają się surowcami, a produkty projektowane są tak, aby były trwałe, naprawialne i możliwe do ponownego wykorzystania lub recyklingu. Przeciwieństwo modelu linearnego (weź – zużyj – wyrzuć).
Linearny vs. cyrkularny model gospodarki
Linearny: eksploatacja surowców i wytwarzanie odpadów bez ich ponownego wykorzystania.
Cyrkularny: minimalizacja odpadów i zamknięcie obiegu surowców.
Biokompozyty
Materiały kompozytowe na bazie składników pochodzenia biologicznego (np. włókna roślinne + biożywice). Często lżejsze i mniej emisyjne od konwencjonalnych kompozytów.
Certyfikaty środowiskowe (Environmental certifications)
Dokumenty wydawane przez niezależne jednostki, potwierdzające określone parametry środowiskowe materiału, np. emisje, pochodzenie surowca, sposób produkcji.
Greenwashing
Praktyka marketingowa polegająca na przedstawianiu produktów lub działań jako bardziej ekologiczne niż są w rzeczywistości, bez faktycznego poparcia w danych.
EPD (Environmental Product Declaration)
Deklaracja Środowiskowa Produktu. Standard ISO 14025. Zawiera rzetelne dane o wpływie produktu na środowisko w całym cyklu życia (LCA). Wykonywana przez niezależne jednostki.
Cradle to Cradle (C2C)
Certyfikat oceniający produkt pod kątem cyrkularności, bezpieczeństwa chemicznego, możliwości recyklingu, wykorzystania energii odnawialnej, gospodarki wodnej i społecznej odpowiedzialności.
Ecolabel (EU Ecolabel)
Europejski oficjalny znak ekologiczny przyznawany produktom spełniającym wysokie standardy środowiskowe w całym cyklu życia.
FSC (Forest Stewardship Council)
Międzynarodowy certyfikat odpowiedzialnej gospodarki leśnej, gwarantujący, że drewno pochodzi z lasów zarządzanych z poszanowaniem środowiska i społeczności lokalnych.
PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification)
System certyfikacji leśnej podobny do FSC, wspierający zrównoważoną gospodarkę leśną i traceability drewna.
VOC / LZO (Volatile Organic Compounds / Lotne Związki Organiczne)
Grupa związków chemicznych łatwo parujących w temp. pokojowej. Mogą być toksyczne i wpływać na jakość powietrza w pomieszczeniach.
Offsety węglowe (carbon offsets)
Działania kompensujące emisje CO₂ poprzez inwestycje w redukcję emisji w innym miejscu (np. sadzenie drzew, farmy solarne). Krytykowane, gdy zastępują realne zmiany w procesach produkcji.
ESG / CSR
ESG (Environmental, Social, Governance): zestaw wskaźników oceny firmy pod względem środowiskowym, społecznym i ładu korporacyjnego.
CSR (Corporate Social Responsibility): strategia społecznej odpowiedzialności biznesu.
Zielony Dom, WELL
Systemy certyfikacji budynków. WELL ocenia wpływ budynku na zdrowie i komfort użytkowników. Zielony Dom (PL) to standard certyfikacji budynków jednorodzinnych o podwyższonej efektywności energetycznej i jakości środowiskowej.
